Thứ bảy 06 Tháng Bẩy 2013
Thần tượng Brigitte Bardot trong phim Thượng đế sáng tạo Đàn bà (DR)
Cách đây đúng 60 năm, bản nhạc Quién Será ra đời dưới ngòi bút
của hai tác giả Mêhicô Pablo Beltrán Ruiz và Luis Demetrio. Được sáng
tác vào năm 1953, bài Quién Será sau đó đã đi vòng quanh trái đất. Với
cả ngàn phiên bản ghi âm khác nhau, bài hát đã giúp phổ biến rộng rãi
hai vũ điệu mambo và cha cha trên toàn thế giới.
Trong nguyên tác tiếng Tây Ban Nha, bài Quién Será được viết cho thể điệu mambo và có tựa ban đầu là Quien Será la que Me Quiere a Mi có
nghĩa là Ai sẽ là người yêu ta. Đến khi bản phác thảo được xuất bản,
tựa bài hát được rút ngắn lại cho cô đọng gãy gọn hơn. Tác giả bài hát
là nhạc sĩ Pablo Beltrán Ruiz (1915 - 2008), nổi tiếng ở Mêhicô với dàn
nhạc do ông điều khiển.
Có thể nói
là trong nguyên tác, nhạc phẩm Quién Será ban đầu đã được soạn theo thể
điệu mambo, bởi vì điệu nhạc cha cha cha chỉ chính thức ra đời vào năm
1954, gần hai thập niên sau điệu mambo. Điệu cha cha do nhạc sĩ người
Cuba Enrique Jorrín sáng chế, Quién Será sau đó cũng thường được phối
theo thể điệu này.
Sinh trưởng tại vùng Sinaloa, miền tây Mêhicô, Pablo Beltrán Ruiz rời nguyên quán lên thủ đô sau khi thi đổ đại học. Thời gian đầu, ông học khoa luật nhưng sau đó lại chuyển qua ngành hóa học. Thế nhưng, từ thuở niên thiếu, tác giả Pablo Beltrán Ruiz vốn say mê nghệ thuật âm nhạc nhiều hơn là các bộ môn khoa học. Vì thế cho nên, thời còn là sinh viên, ông học thêm âm nhạc tại các lớp dạy đàn miễn phí (Escuela Libre de Música) theo hướng dẫn của nhạc sư José Vázquez.
http://www.youtube.com/watch?v=1jrJX5HNE0A&feature=player_embedded
Sau khi tốt nghiệp ra trường, ông kiếm được một việc làm trong một thời gian ngắn một xưởng bào chế dược phẩm. Ban đêm, ông kiếm thêm tiền bằng cách chơi đàn trong các quán nhạc, vũ trường. Cái nghề tay trái này sau đó trở thành một công việc hẳn hoi, khi ông sáng lập từ những năm 1940 một dàn nhạc khiêu vũ gồm bộ trống và kèn đồng. Ngoài việc chơi các bản nhạc thịnh hành thời bấy giờ, Pablo Beltrán Ruiz còn sáng tác thêm để làm giàu vốn tiết mục biểu diễn (répertoire) của ban nhạc.
Nhà soạn nhạc này gặp tác giả Luis Demetrio (1931-2007) nhân một vòng lưu diễn. Cả hai cùng hợp tác với nhau để cho ra đời bài hát Quién Será. Ngoài việc soạn lời bài hát, Luis Demetrio còn giúp đồng nghiệp đàn anh (Pablo lớn hơn Luis 15 tuổi), hoàn chỉnh khúc biến tấu trong điệu nhạc Quién Será. Chính cái khúc nhạc biến tấu trong hai đoạn : phần chuyển tiếp và phần kết thúc bài hát, biến Quién Será thành một trong những ca khúc xuất sắc và tiêu biểu nhất của mambo, cho dù dòng nhạc này không xuất phát từ Mêhicô.
http://www.youtube.com/watch?v=QVkL6VMVJto&feature=player_embedded
Bởi vì điệu mambo ban đầu khởi nguồn từ hòn đảo Cuba. Mambo là một dạng biến thể của điệu nhạc danzón, du nhập từ Haiti vào Cuba từ những năm 1880. Nhạc sĩ Miguel Failde là người đầu tiên định hình về mặt nhạc lý làn điệu danzón. Từ thể điệu này, Mambo đã thừa hưởng nhịp đập lôi cuốn, tiết tấu dồn dập, giai điệu tươi mát của một thể loại âm nhạc thịnh hành tại quần đảo Caribê trong các mùa lễ hội hoá trang (carnaval). Danzón là tên gọi của thể điệu, nếu có thêm lời ca, thì được gọi là danzonete.
Vào năm 1938, chữ mambo chính thức ra đời khi tác giả Orestes Lopez chọn từ này làm tựa đề cho ca khúc mà ông vừa sáng tác. Dùng chữ mới không có nghĩa là Orestes Lopez là cha đẻ của thể điệu này, vì tác giả này đã vay mượn từ bậc tiền bối là nhạc trưởng José Urfé González. Vào năm 1910, José Urfé González đã soạn bài hát Bombín de Barreto, biến tấu một khúc nhạc danzón thành một thể điệu mới mà ông gọi là nuevo rítmo. Và như vậy, nói cho thật công bằng, chữ mambo chỉ là một cách dùng tên gọi mới cho những gì đã được thực hiện từ gần ba thập niên về trước.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ihL0hLHE4aI
Một khi đã được định hình, dòng nhạc mambo lan tỏa từ La Havana sang các quốc gia lân cận, trở nên ăn khách nhờ các ban nhạc thịnh hành thời bấy giờ như dàn nhạc của Perez Prado, còn được mệnh danh là Ông hoàng mambo, nổi danh trên thế giới từ năm 1949 với bản Mambo số 5 (Mambo N°5).
Về phần mình, tác giả người Mêhicô Pablo Beltrán Ruiz cũng nằm trong phong trào này. Vào đầu những năm 1950, dàn nhạc của ông chuyên lưu diễn một vòng các nước Trung Mỹ và Nam Mỹ. Đi đến đâu, ông cũng được nghe bản nhạc Mambo số 5 của Perez Prado. Chính cũng vì vậy mà ông mới bắt tay sáng tác cùng với Luis Demetrio nhạc phẩm Quién Será, với tham vọng là bài hát này sẽ hay hơn cả bản nhạc Mambo N°5.
Giọng ca đã giúp thực hiện ước mơ của Pablo Beltrán Ruiz chính là ca sĩ crooner người Mỹ Dean Martin. Phiên bản do Dean Martin ghi âm vào năm 1954, với tựa đề là Sway, lời tiếng Anh của Norman Gimbel giúp cho ca khúc này chinh phục thị trường Anh Mỹ.
Sau ca sĩ Dean Martin, hàng loạt tên tuổi quốc tế khác đều có ghi âm bản nhạc này, từ Julie London, Ella Fitzgerald, Anita Kelsey, Lisa Ono, Arielle Dombasle trong phái nữ cho tới Bobby Rydell, Ben E. King, Cliff Richard, Julio Iglesias trong phái nam. Các nghệ sĩ ăn khách thời nay, từ Jennifer Lopez cho tới Michael Bublé, từ nhóm Pussycat Dolls cho tới Shaft, tìm cách làm mới điệu nhạc khi kết hợp mambo với jazz hay mambo với nhạc dance, phối khí điện tử.
http://www.youtube.com/watch?v=psT_UAUzx28&feature=player_embedded
Trong tiếng Pháp, lời bài hát do tác giả Hubert Ithier phóng tác thành C’est si doux cho dàn nhạc Jean Faustin cũng vào năm 1954. Bài hát cũng được chuyển dịch sang nhiều thứ tiếng khác trong đó có tiếng Nhật, tiếng Ý, tiếng Ả rập, hay tiếng Hoa (kể cả Quan Thoại và Quảng Đông qua phần trình bày của diễn viên kiêm ca sĩ Quách Phú Thành).
Còn trong tiếng Việt, bản nhạc Quién Será có ít nhất đến ba lời khác nhau. Đầu tiên là bài hát đề Đêm Vui, lời Việt của tác giả Anh Bằng. Kế đến có Khiêu vũ bên nhau của Phan Thế Huy (khác với bài cùng tựa Khiêu vũ bên nhau do Vũ Xuân Hùng đặt lời Việt cho nhạc phẩm Laissez moi danser của Dalida).
Lời Việt thứ ba đề tựa Ai sẽ là em, phiên bản ghi âm của Nguyễn Hưng. Phiên bản thứ ba này gần sát hơn với nguyên tác Tây Ban Nha Quién Será, trong khi hai bản phóng tác kia thì chủ yếu gợi hứng từ cái ý tưởng khiêu vũ trong bài tiếng Anh là Sway, và chủ yếu đánh theo điệu cha cha.
Có thể nói là nhạc phẩm Quién Será đã chinh phục thế giới từ năm 1953 trở đi nhờ cả ngàn phiên bản trong nhiều ngôn ngữ khác nhau. Nhưng trong thời gian đầu, tức là trước khi có thời đại hoàng kim của video clip và các kênh truyền hình âm nhạc, thì sự phổ biến đó chủ yếu là qua âm thanh nhiều hơn là hình ảnh.
Vào
năm 1956, đạo diễn Pháp Roger Vadim quay bộ phim Et Dieu créa la Femme
(Thượng đế sáng tạo người Đàn bà) với vợ ông thời đó là ngôi sao màn bạc
Brigitte Bardot trong vai chính. Nhờ bộ phim này mà Brigitte Bardot
đăng quang thành thần tượng điện ảnh, để rồi được mệnh danh là người phụ
nữ đẹp nhất hành tinh.
Cũng từ đó mà vũ điệu rực lửa mambo in đậm tâm trí để rồi mãi lắng đọng trong lòng người mến mộ. Trong cuộn phim này, nhiều người còn nhớ hình ảnh sống động của thần tượng tóc vàng trong điệu nhảy mambo : chân trần xoay vòng lắc ngực rung mông, mồ hôi ướt đọng nẩy lửa đường cong. Một cảnh quay cực kỳ nóng bỏng, như thể người đàn bà bị thiêu cháy trong cơn sốt dục vọng.
http://www.viet.rfi.fr/van-hoa/20130706-sway-mambo
|
Sinh trưởng tại vùng Sinaloa, miền tây Mêhicô, Pablo Beltrán Ruiz rời nguyên quán lên thủ đô sau khi thi đổ đại học. Thời gian đầu, ông học khoa luật nhưng sau đó lại chuyển qua ngành hóa học. Thế nhưng, từ thuở niên thiếu, tác giả Pablo Beltrán Ruiz vốn say mê nghệ thuật âm nhạc nhiều hơn là các bộ môn khoa học. Vì thế cho nên, thời còn là sinh viên, ông học thêm âm nhạc tại các lớp dạy đàn miễn phí (Escuela Libre de Música) theo hướng dẫn của nhạc sư José Vázquez.
| *1 |
http://www.youtube.com/watch?v=1jrJX5HNE0A&feature=player_embedded
Sau khi tốt nghiệp ra trường, ông kiếm được một việc làm trong một thời gian ngắn một xưởng bào chế dược phẩm. Ban đêm, ông kiếm thêm tiền bằng cách chơi đàn trong các quán nhạc, vũ trường. Cái nghề tay trái này sau đó trở thành một công việc hẳn hoi, khi ông sáng lập từ những năm 1940 một dàn nhạc khiêu vũ gồm bộ trống và kèn đồng. Ngoài việc chơi các bản nhạc thịnh hành thời bấy giờ, Pablo Beltrán Ruiz còn sáng tác thêm để làm giàu vốn tiết mục biểu diễn (répertoire) của ban nhạc.
Nhà soạn nhạc này gặp tác giả Luis Demetrio (1931-2007) nhân một vòng lưu diễn. Cả hai cùng hợp tác với nhau để cho ra đời bài hát Quién Será. Ngoài việc soạn lời bài hát, Luis Demetrio còn giúp đồng nghiệp đàn anh (Pablo lớn hơn Luis 15 tuổi), hoàn chỉnh khúc biến tấu trong điệu nhạc Quién Será. Chính cái khúc nhạc biến tấu trong hai đoạn : phần chuyển tiếp và phần kết thúc bài hát, biến Quién Será thành một trong những ca khúc xuất sắc và tiêu biểu nhất của mambo, cho dù dòng nhạc này không xuất phát từ Mêhicô.
| *2 |
http://www.youtube.com/watch?v=QVkL6VMVJto&feature=player_embedded
Bởi vì điệu mambo ban đầu khởi nguồn từ hòn đảo Cuba. Mambo là một dạng biến thể của điệu nhạc danzón, du nhập từ Haiti vào Cuba từ những năm 1880. Nhạc sĩ Miguel Failde là người đầu tiên định hình về mặt nhạc lý làn điệu danzón. Từ thể điệu này, Mambo đã thừa hưởng nhịp đập lôi cuốn, tiết tấu dồn dập, giai điệu tươi mát của một thể loại âm nhạc thịnh hành tại quần đảo Caribê trong các mùa lễ hội hoá trang (carnaval). Danzón là tên gọi của thể điệu, nếu có thêm lời ca, thì được gọi là danzonete.
Vào năm 1938, chữ mambo chính thức ra đời khi tác giả Orestes Lopez chọn từ này làm tựa đề cho ca khúc mà ông vừa sáng tác. Dùng chữ mới không có nghĩa là Orestes Lopez là cha đẻ của thể điệu này, vì tác giả này đã vay mượn từ bậc tiền bối là nhạc trưởng José Urfé González. Vào năm 1910, José Urfé González đã soạn bài hát Bombín de Barreto, biến tấu một khúc nhạc danzón thành một thể điệu mới mà ông gọi là nuevo rítmo. Và như vậy, nói cho thật công bằng, chữ mambo chỉ là một cách dùng tên gọi mới cho những gì đã được thực hiện từ gần ba thập niên về trước.
| *3 |
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ihL0hLHE4aI
Một khi đã được định hình, dòng nhạc mambo lan tỏa từ La Havana sang các quốc gia lân cận, trở nên ăn khách nhờ các ban nhạc thịnh hành thời bấy giờ như dàn nhạc của Perez Prado, còn được mệnh danh là Ông hoàng mambo, nổi danh trên thế giới từ năm 1949 với bản Mambo số 5 (Mambo N°5).
Về phần mình, tác giả người Mêhicô Pablo Beltrán Ruiz cũng nằm trong phong trào này. Vào đầu những năm 1950, dàn nhạc của ông chuyên lưu diễn một vòng các nước Trung Mỹ và Nam Mỹ. Đi đến đâu, ông cũng được nghe bản nhạc Mambo số 5 của Perez Prado. Chính cũng vì vậy mà ông mới bắt tay sáng tác cùng với Luis Demetrio nhạc phẩm Quién Será, với tham vọng là bài hát này sẽ hay hơn cả bản nhạc Mambo N°5.
Giọng ca đã giúp thực hiện ước mơ của Pablo Beltrán Ruiz chính là ca sĩ crooner người Mỹ Dean Martin. Phiên bản do Dean Martin ghi âm vào năm 1954, với tựa đề là Sway, lời tiếng Anh của Norman Gimbel giúp cho ca khúc này chinh phục thị trường Anh Mỹ.
Sau ca sĩ Dean Martin, hàng loạt tên tuổi quốc tế khác đều có ghi âm bản nhạc này, từ Julie London, Ella Fitzgerald, Anita Kelsey, Lisa Ono, Arielle Dombasle trong phái nữ cho tới Bobby Rydell, Ben E. King, Cliff Richard, Julio Iglesias trong phái nam. Các nghệ sĩ ăn khách thời nay, từ Jennifer Lopez cho tới Michael Bublé, từ nhóm Pussycat Dolls cho tới Shaft, tìm cách làm mới điệu nhạc khi kết hợp mambo với jazz hay mambo với nhạc dance, phối khí điện tử.
| *4 |
http://www.youtube.com/watch?v=psT_UAUzx28&feature=player_embedded
Trong tiếng Pháp, lời bài hát do tác giả Hubert Ithier phóng tác thành C’est si doux cho dàn nhạc Jean Faustin cũng vào năm 1954. Bài hát cũng được chuyển dịch sang nhiều thứ tiếng khác trong đó có tiếng Nhật, tiếng Ý, tiếng Ả rập, hay tiếng Hoa (kể cả Quan Thoại và Quảng Đông qua phần trình bày của diễn viên kiêm ca sĩ Quách Phú Thành).
Còn trong tiếng Việt, bản nhạc Quién Será có ít nhất đến ba lời khác nhau. Đầu tiên là bài hát đề Đêm Vui, lời Việt của tác giả Anh Bằng. Kế đến có Khiêu vũ bên nhau của Phan Thế Huy (khác với bài cùng tựa Khiêu vũ bên nhau do Vũ Xuân Hùng đặt lời Việt cho nhạc phẩm Laissez moi danser của Dalida).
Lời Việt thứ ba đề tựa Ai sẽ là em, phiên bản ghi âm của Nguyễn Hưng. Phiên bản thứ ba này gần sát hơn với nguyên tác Tây Ban Nha Quién Será, trong khi hai bản phóng tác kia thì chủ yếu gợi hứng từ cái ý tưởng khiêu vũ trong bài tiếng Anh là Sway, và chủ yếu đánh theo điệu cha cha.
Có thể nói là nhạc phẩm Quién Será đã chinh phục thế giới từ năm 1953 trở đi nhờ cả ngàn phiên bản trong nhiều ngôn ngữ khác nhau. Nhưng trong thời gian đầu, tức là trước khi có thời đại hoàng kim của video clip và các kênh truyền hình âm nhạc, thì sự phổ biến đó chủ yếu là qua âm thanh nhiều hơn là hình ảnh.
Cũng từ đó mà vũ điệu rực lửa mambo in đậm tâm trí để rồi mãi lắng đọng trong lòng người mến mộ. Trong cuộn phim này, nhiều người còn nhớ hình ảnh sống động của thần tượng tóc vàng trong điệu nhảy mambo : chân trần xoay vòng lắc ngực rung mông, mồ hôi ướt đọng nẩy lửa đường cong. Một cảnh quay cực kỳ nóng bỏng, như thể người đàn bà bị thiêu cháy trong cơn sốt dục vọng.
http://www.viet.rfi.fr/van-hoa/20130706-sway-mambo
